Sinh sản là quá trình hình thành cơ thể mới, đảm bảo sự phát triển liên tục của loài. Sinh sản là một trong những đặc điểm cơ bản của sự sống. Ở thực vật, có hai hình thức sinh sản chính là sinh sản vô tính và sinh sản hữu tính.
Trong bài viết này, hãy cùng Ngoaingufpt tìm hiểu về Sơ Đồ Tư Duy Sinh Sản Ở Thực Vật , các đặc điểm, cơ chế, vai trò và ứng dụng của hai hình thức sinh sản này.
Sơ Đồ Tư Duy Sinh Sản Ở Thực Vật
Sinh sản vô tính ở thực vật
Sinh sản vô tính là hình thức sinh sản mà cơ thể mới được tạo thành trực tiếp từ một phần của cơ thể cha mẹ, không qua sự kết hợp giữa hai giao tử đực và cái. Sinh sản vô tính có nhiều ưu điểm như:
- Đơn giản, nhanh chóng và hiệu quả.
- Không cần điều kiện bên ngoài thuận lợi như ánh sáng, nhiệt độ, độ ẩm, gió, sâu bọ…
- Tạo ra những cá thể con giống hệt cha mẹ về kiểu gen và kiểu hình.
- Bảo tồn và phổ biến các đặc tính có lợi cho loài.
Tuy nhiên, sinh sản vô tính cũng có một số nhược điểm như:
- Không tạo ra sự đa dạng di truyền trong loài.
- Dễ bị ảnh hưởng bởi các yếu tố bất lợi của môi trường.
- Không có khả năng thích nghi và tiến hóa cao.
Các hình thức sinh sản vô tính ở thực vật
Có nhiều hình thức sinh sản vô tính ở thực vật, chúng ta có thể phân loại theo hai tiêu chí sau:
- Theo nguồn gốc của cơ quan sinh dưỡng: sinh sản từ rễ, từ thân, từ lá hoặc từ hoa.
- Theo cách tạo ra cơ thể mới: sinh sản bằng bào tử, bằng chồi non hoặc bằng mầm phụ.
Sinh sản từ rễ
Một số loài cây có khả năng tạo ra những rễ phụ mang chồi non ở gần đầu rễ. Khi rễ phụ này bị đứt hoặc cắt khỏi cây mẹ, chúng có thể phát triển thành cây con độc lập. Ví dụ: cây khoai lang, cây dâu tằm…
Sinh sản từ thân
Một số loài cây có khả năng tạo ra những mầm non hoặc chồi non trên các phần của thân. Khi các phần này bị đứt hoặc cắt khỏi cây mẹ, chúng có thể phát triển thành cây con độc lập. Ví dụ: cây sanh, cây trầu bà…
Sinh sản từ lá
Một số loài cây có khả năng tạo ra những mầm non hoặc chồi non trên các phần của lá. Khi các phần này bị đứt hoặc cắt khỏi cây mẹ, chúng có thể phát triển thành cây con độc lập. Ví dụ: cây tiền không, cây sen đá…
Sinh sản từ hoa
Một số loài cây có khả năng tạo ra những mầm non hoặc chồi non trên các phần của hoa. Khi các phần này bị đứt hoặc cắt khỏi cây mẹ, chúng có thể phát triển thành cây con độc lập. Ví dụ: cây bông tai, cây bông súng…
Sinh sản bằng bào tử
Một số loài thực vật không có hoa, như rêu, dương xỉ, nấm… sinh sản vô tính bằng cách tạo ra những tế bào đặc biệt gọi là bào tử. Bào tử được hình thành trong các cơ quan sinh sản gọi là túi bào tử. Khi bào tử rơi xuống đất, chúng có thể nảy mầm thành cơ thể mới.
Sinh sản bằng chồi non
Một số loài thực vật có hoa, như lan, chuối… sinh sản vô tính bằng cách tạo ra những chồi non trên các phần của cây mẹ. Chồi non là những cơ thể nhỏ có đầy đủ các cơ quan sinh dưỡng và sinh sản. Khi chồi non rụng xuống đất, chúng có thể phát triển thành cây con độc lập.
Sinh sản bằng mầm phụ
Một số loài thực vật có hoa, như khoai tây, hành tây… sinh sản vô tính bằng cách tạo ra những mầm phụ trên các phần của cây mẹ. Mầm phụ là những cơ thể nhỏ có chứa dự trữ dinh dưỡng và một số mầm non. Khi mầm phụ rụng xuống đất, chúng có thể nảy mầm thành cây con độc lập.
Phương pháp nhân giống vô tính ở thực vật
Nhân giống vô tính là việc sử dụng các phương pháp kỹ thuật để tạo ra những cá thể con từ các phần của cây mẹ. Nhân giống vô tính có nhiều ưu điểm như:
- Tạo ra những cá thể con giống hệt cha mẹ về kiểu gen và kiểu hình.
- Tạo ra số lượng cá thể con lớn trong thời gian ngắn.
- Tận dụng được các phần của cây mẹ không có khả năng sinh sản tự nhiên.
- Bảo tồn và phổ biến các giống cây quý hiếm hoặc có giá trị kinh tế cao.
Có nhiều phương pháp nhân giống vô tính ở thực vật, chúng ta có thể phân loại theo hai tiêu chí sau:
- Theo nguồn gốc của cơ quan sinh dưỡng: nhân giống từ rễ, từ thân, từ lá hoặc từ hoa.
- Theo cách tạo ra cơ thể mới: nhân giống bằng giâm, chiết, ghép, cấy mô hoặc biến đổi gen.
Nhân giống từ rễ
Nhân giống từ rễ là việc sử dụng các rễ hay rễ phụ mang chồi non để tạo ra cây con. Phương pháp này được áp dụng cho các loài cây có khả năng sinh sản từ rễ tự nhiên. Ví dụ: cây khoai lang, cây dâu tằm…
Nhân giống từ thân
Nhân giống từ thân là việc sử dụng các phần của thân để tạo ra cây con. Phương pháp này có nhiều hình thức như:
- Nhân giống bằng giâm: là việc cắt một đoạn thân có chứa một hay nhiều mắt chồi, sau đó đặt vào đất hoặc nước để cho ra rễ và phát triển thành cây con. Ví dụ: cây trầu bà, cây sanh…
- Nhân giống bằng chiết: là việc cắt một nhánh non có chứa một hay nhiều mắt chồi, sau đó bọc vết cắt bằng đất hoặc sơ ri để kích thích ra rễ, rồi cắt khỏi cây mẹ và trồng thành cây con. Ví dụ: cây hồng, cây vú sữa…
- Nhân giống bằng ghép: là việc nối một phần của cây này (gọi là cành ghép) với một phần của cây khác (gọi là gốc ghép) để tạo ra cây con có kết hợp các đặc tính của cả hai loại. Ví dụ: cây cam, cây xoài…
Nhân giống từ lá
Nhân giống từ lá là việc sử dụng các lá hay phần lá để tạo ra cây con. Phương pháp này được áp dụng cho các loài cây có khả năng sinh sản từ lá tự nhiên. Ví dụ: cây tiền không, cây sen đá…
Nhân giống từ hoa
Nhân giống từ hoa là việc sử dụng các hoa hay phần hoa để tạo ra cây con. Phương pháp này được áp dụng cho các loài cây có khả năng sinh sản từ hoa tự nhiên. Ví dụ: cây bông tai, cây bông súng…
Nhân giống bằng cấy mô
Nhân giống bằng cấy mô là việc sử dụng các tế bào, mô hay cơ quan nhỏ của cây mẹ để nuôi cấy trong điều kiện vô trùng và có chất dinh dưỡng thích hợp để tạo ra những cá thể con có kiểu gen và kiểu hình giống hệt cha mẹ. Phương pháp này có nhiều ưu điểm như:
- Tạo ra số lượng cá thể con rất lớn trong thời gian ngắn.
- Tận dụng được các phần của cây mẹ không thể sinh sản bằng các phương pháp khác.
- Bảo tồn và phục hồi các giống cây quý hiếm hoặc bị đe dọa tuyệt chủng.
- Loại bỏ được các tác nhân gây bệnh hoặc gây suy yếu cho cây.
Nhân giống bằng biến đổi gen
Nhân giống bằng biến đổi gen là việc sử dụng công nghệ di truyền để thay đổi cấu trúc hay số lượng gen của cây mẹ để tạo ra những cá thể con có những đặc tính mới mong muốn. Phương pháp này có nhiều ưu điểm như:
- Tạo ra những cá thể con có khả năng chịu được sâu bệnh, hạn hán, chất độc hại…
- Tăng năng suất và chất lượng sản phẩm của cây.
- Tạo ra những cá thể con có những tính chất mới như màu sắc, hương vị, kích thước…
Sinh sản hữu tính ở thực vật
Sinh sản hữu tính là hình thức sinh sản mà cơ thể mới được tạo thành từ sự kết hợp giữa hai giao tử đực và cái, có nguồn gốc từ hai cá thể cha mẹ khác nhau. Sinh sản hữu tính có nhiều ưu điểm như:
- Tạo ra sự đa dạng di truyền trong loài.
- Tăng khả năng thích nghi và tiến hóa của loài.
- Tạo ra những cá thể con có những đặc tính mới có lợi cho sự sống.
Tuy nhiên, sinh sản hữu tính cũng có một số nhược điểm như:
- Phức tạp, chậm chạp và tốn kém.
- Cần có điều kiện bên ngoài thuận lợi như ánh sáng, nhiệt độ, độ ẩm, gió, sâu bọ…
- Không bảo tồn được các đặc tính có lợi cho loài.
Các bước của sinh sản hữu tính ở thực vật
Sinh sản hữu tính ở thực vật có hoa gồm có ba bước chính là:
- Tạo giao tử: là quá trình hình thành các tế bào sinh dục đơn bội (n) từ các tế bào sinh dục đôi bội (2n) trong các cơ quan sinh sản của cây. Có hai loại giao tử là giao tử đực (phấn hoa) và giao tử cái (noãn).
- Thụ phấn: là quá trình chuyển phấn hoa từ nhị sang bầu của cùng một hoa hoặc của hai hoa khác nhau. Có hai loại thụ phấn là tự thụ phấn (phấn hoa và bầu thuộc cùng một hoa) và dị thụ phấn (phấn hoa và bầu thuộc hai hoa khác nhau).
- Thụ tinh: là quá trình kết hợp giữa phấn hoa và noãn để tạo ra phôi (2n). Có hai loại thụ tinh là thụ tinh đơn (một phấn hoa kết hợp với một noãn) và thụ tinh kép (hai phấn hoa kết hợp với hai noãn).
Phương pháp nhân giống hữu tính ở thực vật
Nhân giống hữu tính là việc sử dụng các phương pháp kỹ thuật để kiểm soát quá trình sinh sản hữu tính của cây để tạo ra những cá thể con có những đặc tính mong muốn. Nhân giống hữu tính có nhiều ưu điểm như:
- Tạo ra những cá thể con có sự kết hợp mới của các kiểu gen và kiểu hình của cha mẹ.
- Tạo ra những cá thể con có khả năng chịu được các yếu tố bất lợi của môi trường.
- Tạo ra những cá thể con có những tính chất mới như màu sắc, hương vị, kích thước…
Có nhiều phương pháp nhân giống hữu tính ở thực vật, chúng ta có thể phân loại theo hai tiêu chí sau:
- Theo nguồn gốc của cơ quan sinh dưỡng: nhân giống từ rễ, từ thân, từ lá hoặc từ hoa.
- Theo cách tạo ra cơ thể mới: nhân giống bằng lai, bằng đột biến, bằng chọn lọc hoặc bằng lai ghép.
Trên đây là những thông tin về Sơ Đồ Tư Duy Sinh Sản Ở Thực Vật . Ngoaingufpt hi vọng bài viết này hữu ích với bạn!
